Drzemka w wodzie. Znaleziono fizjologiczny dowód na to, że niektóre gatunki rekinów śpią – i to z otwartymi oczami 15.03.2022

Drogą do potwierdzenia tezy okazało się zmierzenie tempa metabolizmu zwierząt przebywających w wodzie.

– Dostarczyliśmy pierwszych fizjologicznych dowodów na istnienie snu u rekinów. Odkrycie to może otworzyć drogę do badań nad tym stanem czynnościowym wśród innych gatunków ryb, a nawet zapewnić wgląd w to, jak ewoluowało spanie u człowieka – oświadczają badacze z Uniwersytetu Australii Zachodniej, których pracom przewodniczył ekofizjolog Michael Kelly. Rezultat prac całego zespołu został opublikowany na łamach specjalistycznego periodyku „Biology Letters”. 

Naukowcy potwierdzili to, co wcześniej wykazały liczne empiryczne obserwacje. Od dawna sugerowano, że niektóre rekiny przechodzą w stan spoczynku, gdy przestają pływać. Prawdopodobnie jest to czas, w którym oszczędzają energię, jednak do tej pory nie zmierzono w tych momentach tempa ich metabolizmu. Pierwszą merytoryczną podstawą do tego, żeby tak uważać, były wcześniejsze prace Kelly'ego z 2020 roku. Udowodniono wtedy, że w trakcie rzekomego snu rekiny wymagają silniejszej stymulacji elektrycznej, żeby jakkolwiek zareagować. Aby uprawomocnić tę tezę, teraz poddano je całodobowym badaniom.

W eksperymencie uczestniczyło siedem osobników Cephaloscyllium isabellum schwytanych u wybrzeży Nowej Zelandii. Zostały one umieszczone w specjalistycznych zbiornikach przepływowych, w których woda była stale pompowana przez komorę umożliwiającą rekinom pływanie w miejscu. Panował w nich podział na dwunastogodzinne okresy dnia i nocy rozgraniczonych przez emisję naturalnego światła. Podczas badania monitorowano poziom tlenu w wodzie. Ryby, podobnie jak ludzie, zużywają więcej O2, kiedy spalają więcej energii w procesie oddychania. 

Okazało się, że w ciągu całej doby odnotowano okresy zmniejszonego natężenia tlenu, często trwających powyżej 5 minut. Spostrzeżenie to w zestawieniu z innymi obserwacjami (m.in. sztywną, płaską postawą ciała rekinów) sygnalizuje, że rekiny są wtedy w stanie spoczynku przypominającym sen. Co ciekawe, w przeciwieństwie do ludzi albo innych zwierząt mogą odpoczywać w nocy z otwartymi oczami. Decyzja o ich zamykaniu ma dla nich zatem związek nie tyle z instynktowną potrzebą, co z ekspozycją na światło zewnętrzne.  

Badane osobniki Cephaloscyllium isabellum niekiedy przeżywały także coś na wzór snu, gdy pozostawały w ruchu. Dla Kelly'ego nie stanowiło to zaskoczenia. Zoolog uzasadnia to specyfiką zwierzęcia. – Pozostawanie statycznym nie jest tu decydującym kryterium. Przykładowo wieloryby i delfiny potrafią pływać podczas snu, a ptaki – latać – tłumaczy badacz w rozmowie z portalem „The Guardian”, dodając, że omawiany przez niego gatunek posiada tzw. pompę policzkową. Narząd ten zapewnia właściwą mechanikę wciągania wody przez skrzela.