Spike Jonze, David Fincher, Sofia Coppola. Twórcy filmowi i ich kultowe teledyski16.03.2020

Znacie stworzone przez nich filmy i seriale, na których śmialiście się, baliście i wzruszaliście. Niektórzy zabierali was na porywające przygody pełne akcji i atrakcji, inni namawiali do intelektualnych refleksji lub zapraszali na podróże do niesamowitych światów. Wziąwszy jednak pod uwagę, że projekty filmowe i telewizyjne zwykle są dla reżyserów i reżyserek bardzo czasochłonne, a z powodu aktualnych wydarzeń czas oczekiwania na nowe filmy naszych ulubionych twórców może się jeszcze wydłużyć, warto przyjrzeć się innej gałęzi ich działalności – wideoklipom. Szczególnie, że przedstawiona w zestawieniu reżyserska jedenastka ma w tym obszarze wiele do powiedzenia.

Spike Jonze

Reżyser Być jak John Malkovich, Gdzie mieszkają dzikie stwory oraz filmu Ona, jeden z najbardziej oryginalnych eksploratorów ludzkiego umysłu, nigdy nie tworzył szablonowych treści. Przykładem jest wideoklip do Weapon of Choice, w którym Jonze kazał niemal 60-letniemu Christopherowi Walkenowi tańczyć i wykonywać różne wygibasy do muzyki Fatboy Slima. Możecie też sięgnąć po Sabotage, zwariowaną parodię amerykańskich seriali telewizyjnych z lat 70., w którym kuriozalnie przebrani Beastie Boys dokonują na ulicach dosyć kreatywnych aktów anarchii. A jeśli weźmie was ochota na coś bardziej melancholijnego, włączcie spokojny, piękny Only One z udziałem Kanye Westa i niewidocznego na ekranie, lecz wyczuwalnego w obrazie Paula McCartneya. Różnorodność artystyczna jest w cenie.

David Fincher

Kolejny kinowy eksplorator ludzkiego umysłu. Choć Finchera w filmach interesują raczej jego mroczne zakamarki (co udowodnił na przestrzeni ostatniego ćwierćwiecza w Siedem, Podziemnym kręgu, Zodiaku czy Social Network), w wideoklipach bardziej od opowiadania fabularnych historii interesuje go stylowy, igrający z konwencjami kulturowymi mariaż muzyki z ruchomym obrazem, wizerunku artysty z pięknem rytmu i ruchu. Od eskapistycznego Vogue Madonny przez Suit & Tie Justina Timberlake’a, w których główną rolę gra taniec i Freedom! ‘90, gdzie supermodelki wyśpiewują słowa George’a Michaela, aż po Only Nine Inch Nails – zrealizowany niemal w całości przy użyciu efektów komputerowych wideoklip, w którym przedmioty biurowe ożywają w niecodzienny sposób. 

Michel Gondry

Kolejny filmowy ekscentryk w zestawieniu, tym razem gustujący w poetyce snu i szeroko rozumianym ekranowym surrealizmie. Najlepiej to widać w Zakochanym bez pamięci, Jak we śnie i Dziewczynie z lilią, ale także w wideoklipach, które wydają się być ciekawym przedłużeniem artystycznej osobowości Gondry’ego. W Human Behaviour Björk opowieść o zwierzęcej perspektywie ludzkiej natury została uzupełniona oryginalnym animowanym stylem. W Come Into My World multiplikująca się jak w Tangu Zbigniewa Rybczyńskiego Kylie Minogue przechadza się po paryskich ulicach, wyśpiewując swoje pozytywne przesłanie. Z kolei wideoklip do Star Guitar oferuje pozornie prostą perspektywę z okna jadącego pociągu, tyle że mijane fizyczne obiekty pojawiają się w rytm muzyki The Chemical Brothers.

Tamra Davis

Davis, autorka przyjemnych komedii z lat 90. w rodzaju Billy’ego Madisona czy Drużbów, nie kręci filmów fabularnych już od prawie 20 lat, od czasu (niesłusznie?) zmiażdżonego przez krytykę Crossroads – Dogonić marzenia z Britney Spears w roli głównej. Reżyserowała jednak mnóstwo seriali, począwszy od Mam na imię Earl i Brzyduli Betty, a skończywszy na Santa Clarita Diet i Crazy Ex-Girlfriend. Na wideoklipowym koncie ma m.in. nasączony punkowym duchem, glam rockowymi motywami oraz politycznym radykalizmem Kool Thing Sonic Youth, ale również kultowy teledysk do imprezowego utworu Bust a Move Young MC. Davis zdobyła też uznanie za pracę przy takich młodzieżowych klipach, jak popowy MMMBop zespołu Hanson.

Jonas Åkerlund

W przeciwieństwie do większości reżyserów w zestawieniu, Åkerlund jest znany głównie jako twórca wideoklipów, mimo że jego pełnometrażowe fabuły – choćby dramat o uzależnieniu Spun, dreszczowiec Horsemen – Jeźdźcy Apokalipsy i netfliksowy film akcji Polar – mają wielu fanów. Trudno jednak dziwić się, że reżyser nie potrafi uciec od wideoklipowych dokonań, gdy znaleźć wśród nich można Ray of Light Madonny, czyli timelapsową audiowizualną impresję na temat ludzkiej cywilizacji, a także kontrowersyjny Smack My Bitch Up The Prodigy, w którym ukazywane z pierwszoosobowej perspektywy sceny brutalnej przemocy przeplatają się z ujęciami pijaństwa oraz narkotykowej degrengolady. Åkerlund nakręcił jednak też mnóstwo innych popularnych klipów, jak Moves Like Jagger Maroon 5 czy I Wish I Could Fly Roxette.

Sofia Coppola

Jedna z najbardziej znanych dziś reżyserek światowego kina, autorka Przekleństw niewinności, Między słowami, Bling Ring oraz Na pokuszenie, nakręciła wprawdzie tylko kilka klipów, warto jednak zwrócić uwagę na jej dokonania na tym polu, gdyż czuć w nich te same fascynacje ludzkimi emocjami. W Chloroform zespołu Phoenix najpierw obserwujemy reakcje kilku młodych dziewczyn na koncercie, a następnie kamera zwraca się w kierunku śpiewającego. W I Just Don't Know What to Do with Myself The White Stripes Kate Moss wygina się na rurze w rytm muzyki i wymownych słów Jacka White’a. A w City Girl Kevina Shieldsa reżyserka przeplata niewykorzystane ujęcia z jej filmu Między słowami z materiałem nakręconym w Tokio specjalnie na potrzeby wideoklipu, tworząc hipnotyczną całość.

Michael Bay

Bad Boys, Armageddon, Wyspa, seria Transformers. Michael Bay silnie zaznaczył swą obecność w kinie głównego nurtu. Hollywoodzki pasjonat spektakularnej ekranowej rozwałki i ujęć skąpo ubranych kobiet nie mógł nie znaleźć sobie miejsca w wideoklipach, formie nierzadko jeszcze bardziej wizualnej od rządzących się innymi prawami filmowych fabuł. Najlepszym przykładem jego teledyskowego stylu pozostaje po ponad ćwierć wieku wystylizowany do granic możliwości, inspirowany romantycznymi mitami Upiora z paryskiej opery oraz Pięknej i Bestii I'd Do Anything For Love (But I Won't Do That) Meata Loafa, Jednak Bay naznaczył swoimi wizualnymi obsesjami również I Touch Myself zespołu Divinyls, Falling In Love (Is Hard On The Knees) Aerosmith czy Soldier of Love Donny’ego Osmonda.

Gus Van Sant

Klasyk i prawdziwy pionier amerykańskiego kina niezależnego, twórca tak pamiętnych filmów jak Narkotykowy kowboj, Moje własne Idaho, Buntownik z wyboru, Słoń i Obywatel Milk, stworzył szereg wideoklipów będących w taki czy inny sposób przedłużeniem tego, co go interesuje w kinie fabularnym. Under the Bridge Red Hot Chili Peppers, utwór o samotności i popadaniu w uzależnienie, Van Sant nasączył dziesiątkami odrealnionych obrazów oraz duchem amerykańskiej kontrkultury. Podobnie podszedł do klipu odzwierciedlającego tekst Creep Stone Temple Pilots, ale jego wersja zawierała zbyt wiele odniesień do używek i seksu, więc wytwórnia nakręciła nową. Z kolei w Fame ‘90 Davida Bowiego Van Sant eksperymentował z poliwizją, umieszczając na ekranie dziesiątki fragmentów innych wideoklipów artysty.

Floria Sigismondi

Kolejna artystka, która nie jest zbyt mocno kojarzona z dokonaniami kinowymi, podczas gdy w dziedzinie wideoklipów dorobiła się statusu absolutnego klasyka. Reżyserski styl Sigismondi, na czele z dynamiczną kamerą z ręki, szalonym montażem, onirycznymi motywami grozy oraz wizualnymi eksperymentami z fakturą obrazu, zainspirował licznych twórców do przekraczania arbitralnie ustalonych granic. Wśród jej największych dokonań znaleźć można The Beautiful People Marilyna Mansona, Blue Orchid The White Stripes czy Sweet Surrender Sary McLachlan. Warto natomiast również odkryć pełnometrażowy film Sigismondi The Runaways: Prawdziwa historia albo przynajmniej uświadomić sobie, że reżyserka stała za odcinkami tak popularnych seriali jak Daredevil, Opowieść podręcznej czy Amerykańscy Bogowie.

Jonathan Dayton i Valerie Faris

Na koniec reżyserskie małżeństwo, które przebojem wdarło się do świadomości widzów z całego świata pozytywnie zakręconą Małą Miss, jednym z najbardziej znanych amerykańskich filmów niezależnych XXI wieku. Wspólnie nakręcili jeszcze świetnie przyjęte Ruby Sparks i Wojnę płci, ale zanim do tego wszystkiego doszło, oboje byli uznawani za wybitnych wideoklipowców, którzy nieustannie poszukiwali nowych środków wyrazu. Dowody? Californication, w którym członkowie Red Hot Chili Peppers są postaciami w dynamicznej grze wideo. She’s Got Issues The Offspring, w którym aktorstwo młodziutkiej Zooey Deschanel łączy się z animowaną kreską. Albo 1979 The Smashing Pumpkins, czyli nakręcony dokumentalną kamerą mini-film o dniu z życia amerykańskich nastolatków, z wszystkimi ich wybrykami, radościami i smutkami.