Zderzenie talentów. Mistrzowskie duety reżysersko-aktorskie01.09.2020

Nie ma dobrego filmu bez udanej pracy zespołowej. A kiedy na planie filmowym zderzają się dwa wybitne talenty – reżysera i aktora – dzieje się magia. Bywa, że jej moc jest na tyle potężna, że nie kończy się na jednym wspólnym dziele (ba, nie kończy się nawet na pięciu). Przed wami legendarne duety artystów, których wyjątkowa więź zmieniła historię kina.

Martin Scorsese i Robert De Niro

Wspólne filmy: Ulice nędzy (1973), Taksówkarz (1976), New York, New York (1977), Wściekły Byk (1980), Król komedii (1982), Chłopcy z ferajny (1990), Przylądek strachu (1991), Kasyno (1995), Irlandczyk (2019)

– Podczas pierwszych dwudziestu lat naszej kariery Marty i ja robiliśmy razem film za filmem, przez ostatnie dziesięć – wręczamy sobie nawzajem nagrody. Jesteśmy jak stare małżeństwo – zbudowaliśmy wspólne życie, mamy wspaniałe wspomnienia, tylko już ze sobą nie sypiamy. (…) Nie byłoby mnie tu, gdyby nie nasze wspólne filmowe dokonania, i nie ma miejsca na Ziemi, w którym wolałbym być, niż właśnie tu, nagradzając ciebie – powiedział De Niro wręczając Martinowi Scorsese dziesięć lat temu Nagrodę im. Cecila B. DeMille'a za „wybitny wkład w rozwój kultury i rozrywki”. I chyba nic lepiej nie opisuje relacji tych dwóch legend. Trudno wyobrazić sobie, jak wyglądałaby kariera aktora, gdyby w latach 70. nie trafił pod skrzydła reżysera, który – jak na prawdziwego wizjonera przystało – odkrył w nim charakterystyczny rodzaj surowego geniuszu, który jedynie w jego filmach świeci tak wyrazistym blaskiem. Począwszy od Ulic nędzy, poprzez kultowych Chłopców z ferajny i Kasyno, po zeszłoroczne sentymentalne spotkanie po latach w postaci Irlandczyka – duet konsekwentnie, czerpiąc z klasyki kina, zaskakiwał i zmieniał oblicze kina gangsterskiego. Dziewięć wspólnych filmów pełnometrażowych (z dziesiątym w drodze) i niemal 50 lat przyjaźni sprawiło, że trudno przywołać bardziej znamienną filmową kolaborację. Nie ma De Niro bez Scorsese i Scorsese bez De Niro.

Martin Scorsese i Leonardo DiCaprio

Wspólne filmy: Gangi Nowego Jorku (2002), Aviator (2004), Infiltracja (2006), Wyspa tajemnic (2010), Wilk  z Wall Street (2013)

Z początkiem nowego stulecia Scorsese zaprosił do współpracy kolejnego superzdolnego ulubieńca. Po raz pierwszy o wyjątkowym talencie Leonarda DiCaprio reżyser usłyszał od Roberta De Niro, gdy ten pracował z nim na planie Chłopięcego świata. Dziewięć lat później przekonał się o nim osobiście, angażując gwiazdora do roli Amsterdama Vallona, młodego irlandzkiego imigranta planującego zemstę za śmierć ojca, w Gangach Nowego Jorku. Co ciekawe, wytwórnia Miramax Films zgodziła się sfinansować projekt dopiero, gdy na pokład dołączył właśnie DiCaprio, już wtedy będący jednym z najgorętszych nazwisk show-biznesu. Między reżyserem a aktorem zaiskrzyło od pierwszej chwili – na tyle, że zrealizowali razem pięć filmów pełnometrażowych, które otrzymały łącznie 31 nominacji do Oscara i 9 Nagród Akademii Filmowej. Trudno w filmowym świecie doszukać się kolaboracji, która gwarantowałyby tak ogromny sukces komercyjny – dzieła Scorsese i DiCaprio zarobiły łącznie ponad 1,3 mld dolarów. Aktor nigdy nie ukrywał, że filmy twórcy Taksówkarza należały do jego najważniejszych inspiracji, a ich współpraca była spełnieniem jego zawodowych marzeń. Dlatego odbierając Oscara nie zapomniał podziękować swojemu mentorowi za „nauczenie go tak wiele o sztuce filmowej”. Wszystko wskazuje na to, że to nie koniec ich wspólnej filmowej podróży: duet pracuje właśnie nad filmem Killers of the Flower Moon, a tuż po nim planuje współpracę przy biograficznym filmie Roosevelt z DiCaprio w roli głównej. 

Tim Burton i Johnny Depp

Wspólne filmy: Edward Nożycoręki (1990), Ed Wood (1994), Jeździec bez głowy (1999), Charlie i fabryka czekolady (2005), Gnijąca panna młoda (2005), Sweeney Todd: Demoniczny golibroda z Fleet Street (2007), Alicja w Krainie Czarów (2010), Mroczne cienie (2012)

Ekscentryczny duet od 30 lat zabiera nas w mroczną, pokrętną i dziwaczną, a przy tym fascynującą i wciągającą podróż. Zaczynając od kultowego Edwarda Nożycorękiego –  przełomowego filmu dla obojga – para artystów wypracowała idealne połączenie gotycko-surrealistycznego stylu Burtona z nonszalanckim wdziękiem Deppa. Niesamowita wyobraźnia reżysera to świat, w którym Johnny Depp odnajduje się jak ryba w wodzie. To z ich współpracy zrodziła się większość najbardziej charakterystycznych i wyrazistych postaci w jego karierze: od wrażliwego chłopca-cyborga, przez demonicznego golibrodę, ekscentrycznego właściciela magicznej fabryki czekolady i Szalonego Kapelusznika, po wampira próbującego odnaleźć się w szalonej rzeczywistości lat 70. Mimo, że ich ostatnie wspólne dokonania nie dorównują pierwszym dziełom, fani duetu nie tracą nadziei, że w świecie filmowych kolaboracji duet Burton-Depp nie powiedział jeszcze ostatniego słowa. 

Woody Allen i Diane Keaton

Wspólne filmy: Śpioch (1973), Miłość i śmierć (1975), Annie Hall (1977), Wnętrza (1978), Manhattan (1979), Złote czasy radia (1987), Tajemnica morderstwa na Manhattanie (1993)

Mieszanka wybuchowa: ekscentryczny Woody Allen i Diane Keaton, aktorka opisywana przez niego jako „załamanie nerwowe w zwolnionym tempie". Efekt: jedne z najlepszych komedii romantycznych wszech czasów – słodko-gorzkie opowieści o miłości, zakrapiane solidną dozą czarnego humoru, z kultowymi dialogami i Nowym Jorkiem w tle.
Reżyser poznał aktorkę podczas przesłuchania do Zagraj to jeszcze raz, Sam i 24-letnia Diane niemal z miejsca została jego muzą. To ona zainspirowała go do stworzenia Annie Hall – historii o burzliwym romansie komika i początkującej piosenkarki. Film, który dla obojga okazał się krokiem milowym w karierze, został uhonorowany czterema Oscarami – w tym nagrodą dla Keaton za najlepszą rolę pierwszoplanową i Allena za najlepszą reżyserię. 
Ich prywatne rozstanie w 1977 r. na szczęście nie wpłynęło na zawodową współpracę, a ostatnie wspólne dzieło, Tajemnica morderstwa na Manhattanie z 1993 r., to jeden z najlepszych filmów w dorobku reżysera. Śledzenie losów nowojorskiego małżeństwa próbującego rozwikłać kryminalną zagadkę było jak sentymentalne spotkanie po latach z parą ulubionych bohaterów.

Wes Anderson i Bill Murray

Wspólne filmy: Rushmore (1998), Genialny klan (2001), Podwodne życie ze Stevem Zissou (2004), Pociąg do Darjeeling (2007), Fantastyczny Pan Lis (2009), Kochankowie z Księżyca. Moonrise Kingdom (2012), Grand Budapest Hotel (2014), Wyspa psów (2018), Kurier Francuski z Liberty, Kansas Evening Sun (2020)

Kiedy Wes Anderson dzwoni do Billa Murraya z propozycją kolejnej współpracy, ten rzuca wszystko i automatycznie się zgadza. Od czasu ich pierwszego wspólnego filmu, Rushmore z 1998 r., aktor wystąpił w każdym z dzieł reżysera, a w jego dwóch animacjach, Fantastycznym Panu Lisie i Wyspie psów, użyczył swojego głosu. Mimo że Murray słynie z ciężkiego charakteru i bywa trudny we współpracy, Anderson pisząc dla niego role daje mu mnóstwo kreatywnej przestrzeni. Jak mało kto, potrafi on wydobyć z aktora wszystko, co najlepsze, obficie czerpiąc z jego talentu komediowego, znanego już z czasów występów w Saturday Night Live. Na planie Wesa Andersona gości mnóstwo utalentowanych aktorów, jednak to właśnie Murray bywa najwyrazistszym elementem jego niezwykłej, barwnej filmowej rzeczywistości. Niedługo (a przynajmniej taką mamy nadzieję) będzie można zobaczyć w kinach najnowsze dzieło reżysera, Kurier Francuski z Liberty, Kansas Evening Sun, w którym Murray wcielił się w Arthura Howitzera Jra, redaktora „Kuriera Francuskiego” (postać inspirowaną Haroldem Rossem, współzałożycielem pisma „The New Yorker”). 

Quentin Tarantino i Samuel L. Jackson

Wspólne filmy: Pulp Fiction (1994), Jackie Brown (1997), Kill Bill (2003), Bękarty wojny (2009), Django (2012), Nienawistna ósemka (2015)

Samuel L. Jackson uchodzi za jednego z największych pracoholików w Hollywood – w swojej dotychczasowej karierze wystąpił w ponad 150 filmach, pracując z takimi legendami jak Spike Lee, Steven Spielberg czy Martin Scorsese. Jednak najbardziej owocna okazała się jego współpraca z Quentinem Tarantino – aktor pojawił się w sześciu z dziewięciu reżyserowanych przez niego filmach, a wszystkie jego role – od Ordella Robbie z Jackie Brown, przez Rufusa z Kill Billa, po Stephena z Django – zyskały status kultowych. Każda z jego postaci jest na swój sposób pokrętna, wyrazista i niejednoznaczna, czyli doskonale oddająca styl reżysera. Wspólna droga legendarnego duetu zaczęła się właściwie już od Prawdziwego romansu, do którego Tarantino napisał scenariusz. Jednak przełomowy moment dla obojga to oczywiście Pulp Fiction z 1994 r. Za rolę bezwzględnego gangstera Julesa Winnfielda, który cytował fragmenty Pisma Świętego przed każdą egzekucją, Jackson otrzymał jedyną w swojej karierze nominację do Oscara. Reżyser przyznał, że postać napisał specjalnie dla niego, i całe szczęście, że mimo jego rozczarowującego występu na przesłuchaniu, postanowił dać mu szansę – z niewymierną korzyścią dla całej kinematografii. 

Bracia Coen i Frances McDormand

Wspólne filmy: Śmiertelnie proste (1984), Arizona Junior (1987), Fargo (1996), Człowiek, którego nie było (2001), Tajne przez poufne (2008), Ave, Cezar! (2016)

Słynny duet (trio?) narodził się w 1984 roku – wtedy to Frances McDormand i Joel Coen stanęli na ślubnym kobiercu, a do kin trafił ich pierwszy wspólny film, Śmiertelnie proste - thriller w stylu neo-noir z McDormand w roli współczesnej famme fatale. Był to początek niezwykle udanej relacji, zarówno na gruncie prywatnym, jak i zawodowym. Mimo że w filmowym świecie utalentowanych braci często goszczą również tak wybitne nazwiska, jak Steve Buscemi, John Goodman, John Turturro czy George Clooney, to zwykle talent McDormand błyszczy w ich filmach najmocniej. Zagrała ona aż w połowie zrealizowanych przez Joela i Ethana filmów, i to właśnie ona jest spoiwem ich twórczości. Krytycy najbardziej docenili Fargo, który dostał siedem nominacji do Oscara i dwie nagrody – za najlepszą rolę pierwszoplanową dla Frances i najlepszy scenariusz dla braci Coen. Nie można jednak zapominać, że McDormand to nazwisko, które w świecie filmu mówi samo za siebie – jako jedna z nielicznych aktorek została uhonorowana zarówno Oscarami, jak i Nagrodami Emmy oraz Tony. 

John Ford i John Wayne

Wspólne filmy: Dyliżans (1939), Długa podróż do domu (1940), Ci, których przewidziano na straty (1945), Masakra Fortu Apache (1948), Trzej ojcowie chrzestni (1948), Nosiła żółtą wstążkę (1949), Rio Grande (1950), Spokojny człowiek (1952), Poszukiwacze (1956), Na skrzydłach orłów (1957), Konnica (1959), Człowiek, który zabił Liberty Valance'a (1962), Jak zdobyto Dziki Zachód (1962), Rafa Donovana (1963)

Zapytany o ulubione filmy w swoim dorobku, John Ford bez wahania odpowiedział: „Wszystkie, w których zagrał mój przyjaciel, John Wayne”. A było ich niemało, bo aż... dwadzieścia. Ich współpraca rozpoczęła się jeszcze w latach 20., kiedy to Ford nadal kręcił filmy nieme, a Wayne był studentem, który dorabiał jako kaskader i statysta w kilku jego produkcjach. Aż w końcu zaoferowano mu pierwsze role pierwszoplanowe. I tak narodził się „The Duke” – dzięki Fordowi nikomu nieznany aktor klasy B przemienił się w ikonę westernu. Reżyser często kontrastował jego wizerunek bezdusznego twardziela z rolami wymagającymi większej elastyczności i ukazania łagodniejszej twarzy – w filmach takich jak choćby  Spokojny człowiek, Nosiła żółtą wstążkę czy Trzej ojcowie chrzestni. To za sprawą legendarnego duetu westerny wrosły w amerykańską tożsamość, a ich wizja podboju Dzikiego Zachodu porwała widzów na całym świecie. Sam Ford, który prywatnie był tajemniczą i skrytą postacią – stworzył wokół siebie aurę nieokrzesanego kowboja, mimo że tak naprawdę był niezwykle oczytanym człowiekiem kultury – pozostaje niedoścignionym mistrzem gatunku i jedynym twórcą filmowym w historii, który za samą reżyserię zdobył aż cztery Oscary.