Świat w zasięgu ręki. Legenda Aaliyah16.03.2022

Młoda wokalistka, tancerka i aktorka uznawana za współtwórczynię brzmienia popu, rapu i R&B lat 90. W ciągu krótkiej, przerwanej w wyniku tragicznego wypadku kariery nie miała jednak szansy w pełni rozwinąć swojego potencjału, a jej życie kryło kontrowersje. Obecnie „księżniczka R&B” jest na ustach wielu za sprawą niepewnych losów jej muzycznego dziedzictwa.

O wpływie wokalistki na swój rozwój mówią dziś artyści z różnych środowisk twórczych. Jej muzykę wspominają gwiazdy wielkiego formatu – Beyoncé, u szczytu popularności swojej koleżanki znana jeszcze z występów w grupie Destiny’s Child, The Weeknd, który samplował Aaliyę od początku swojej kariery, czy ikona j-popu Hikaru Utada, zafascynowana studyjnym debiutem młodej artystki, który parę lat później ukształtował jej własny. Swojej obsesji na punkcie wokalistki nie ukrywa też Drake, który w 2011 r. wytatuował sobie jej podobiznę na plecach. Gwiazda R&B wpłynęła także na reprezentantki głębokiej alternatywy pokroju Chelsea Wolfe. Wszystkie te relacje zdaje się łączyć jedno – są dowodem na to, że dokonania Aaliyah po wielu latach pozostają kreatywnym drogowskazem zarówno dla jej rówieśników, jak i następców. 

Jedna na milion

Aaliyah przygotowywała się do swojej przyszłej roli od najmłodszych lat – jako dziecko śpiewała w chórze kościelnym, występowała w szkolnych przedstawieniach i zagrała swoje pierwsze telewizyjne role, by w wieku 10 lat przykuć uwagę szerszej publiczności, prezentując umiejętności wokalne w programie Star Search. Wielki sukces stawał się coraz realniejszy – tym bardziej, że swój wrodzony talent sceniczny rozwijała na występach w Las Vegas u boku ciotki, Gladys Knight, ikony soulu i siedmiokrotnej laureatki nagrody Grammy, znanej m.in. z wieloletniej współpracy z męskim triem wokalnym The Pips. 

Jednak to nie rodzinne koneksje sprawiły, że Aaliyah w ciągu kilkunastu następnych lat zaskarbiła sobie serca milionów fanów na całym świecie. W odróżnieniu od innych artystek R&B, wokalistka postawiła na bardziej czułą ekspresję – publiczność pokochała jej delikatny głos, który w niepowtarzalny sposób łączył się z charakterystycznymi dla gatunku, ciężkimi podkładami muzycznymi. Za sukcesem gwiazdy stała również wszechstronność jej talentu i zadeklarowany perfekcjonizm. Była pełnoprawną performerką, którą cechowały świetne umiejętności taneczne. Dla wielu stała się jednym z najważniejszych głosów pokolenia – w 2010 r. pośmiertnie wpisana na stałe do panteonu największych gwiazd współczesnego R&B przez magazyn Billboard, według Pitchforka uznana została w zeszłym roku za jedną z najbardziej wpływowych artystek ostatnich 25 lat. Jej wokalną ekspresję często porównywano do głosu Janet Jackson, przewidywano też, że sukcesem mogłaby dorównać samej Whitney Houston. „Nowa generacja czerpie inspirację z Aaliyi, nawet jeśli z nią nie dorastała, ponieważ była autentyczna. Jej muzyki nie da się skategoryzować” – wspominała artystkę Missy Elliott, współodpowiedzialna za część kreatywnego dorobku gwiazdy.

W ciągu swojej krótkiej kariery wokalistka wydała trzy albumy. Na sukces swoich najbardziej celebrowanych krążków – One in a Million (1996) oraz Aaliyah (2001) – pracowała m.in. z Timbalandem. Jednak za jej głośny debiut z 1994 r. odpowiedzialny był nie kto inny jak R. Kelly, wokalista i producent muzyczny przez lata oskarżany o posiadanie dziecięcej pornografii oraz wielokrotne nadużycia seksualne wobec nieletnich dziewczyn. Mężczyznę poznał z Aaliyą jej wuj – Barry Hankerson – założyciel wytwórni Blackground Records, która podpisała z nią kontrakt i odpowiedzialna była za wszystkie jej następne wydawnictwa. Bliska relacja wokalistki z ówczesnym mentorem stała się źródłem największego skandalu w jej karierze. Tytuł płyty – Age Ain't Nothing but a Number – miał być symbolicznym świadectwem dojrzałości ówcześnie piętnastoletniej piosenkarki. Bardzo szybko nabrał jednak gorzkiego wydźwięku, gdy okazało się, że nieletnia dziewczyna została zmanipulowana przez 27-letniego Kelly’ego i potajemnie się z nim pobrała. Nielegalne małżeństwo trwało rzekomo sześć miesięcy. Jednak wydarzenia tamtego okresu położyły się cieniem na życiu gwiazdy, która do samego końca musiała zaprzeczać wstąpieniu w formalny związek ze swoim oprawcą. Historię Aaliyi, podobnie jak poprzednich ocalałych kobiet, przybliżył dokument R. Kelly: jego wszystkie ofiary z 2019 r., po którego emisji muzyk został ponownie postawiony w stan oskarżenia.

Poza muzyką

Oprócz jej wkładu w rozwój muzyki rozrywkowej, artystka stała się także modową inspiracją. Sportowy styl wokalistki odbijał się echem w kreacjach Rihanny czy Azealii Banks. Również Hayley Williams z Paramore mówiła o dużym wpływie Aaliyi na jej własny wizerunek – „Wszyscy artyści, których słuchałam, wyróżniali się ubiorem. Bardzo ciasne bluzki, workowate spodnie – to właśnie kochałam. Przeszłam od słuchania funku do pisania rocka”. Młoda gwiazda znana była z casualowych, oversizowych kreacji, przecierała modowe szlaki także bardziej futurystycznymi stylizacjami. Jej bezkompromisowa miłość do ubrań sprawiła, że uznawana jest dziś za kwintesencję stylu Y2K oraz cytowana jako jedna z inspiracji nurtu health goth.

Aaliyah realizowała się również jako aktorka, spełniając tym samym swoje dziecięce marzenia. Jej pierwszą dużą rolą była postać Trish w Romeo musi umrzeć (2000) – luźnej adaptacji historii Romea i Julii w reżyserii Andrzeja Bartkowiaka – którą zagrała u boku gwiazdy kina akcji i mistrza sztuk walki Jeta Li. Motyw przewodni do filmu, Try Again, okazał się największym hitem artystki i trafił tym samym na jej ostatni album. Mroczniejszą kreacją aktorki była z kolei Akasha, wampirza władczyni z kultowej Królowej potępionych (2002). Śmierć wokalistki przekreśliła jej szansę na zobaczenie ukończonego filmu, jak również zmusiła siostry Wachowskie do wycięcia nakręconych już scen z jej udziałem w sequelach Matrixa. Rolę Zee w obu filmach z 2003 zagrała ostatecznie Nona Gaye.        

Nie do zatrzymania

Do tragedii doszło 25 sierpnia 2001, gdy samolot z Aaliyą i 8 innymi pasażerami rozbił się w okolicy pasa startowego na Bahamach. Przyczyną wypadku był szereg nieprawidłowości – przekroczenie dopuszczalnego limitu obciążenia maszyny o kilkaset kilogramów czy brak odpowiednich uprawnień pilota, który w momencie zdarzenia był pod wpływem narkotyków i alkoholu. Od czasu tragedii na światło dzienne wychodziły kolejne fakty, w tym ten o domniemanym uśpieniu artystki chwilę przed feralnym lotem. O uczuciu spełnienia u szczytu kariery opowiadała w ostatnich miesiącach życia w popularnym segmencie Diary stacji MTV. „Jesteś winna samej sobie jakąś formę normalności” – mówiła w programie, podkreślając, jak ważne jest dla niej życie prywatne i przyjemność czerpana z prostych rzeczy.

Dziedzictwo artystki, oprócz jej wytwórni, która wydała dwa albumy kompilacyjne w latach 2002 i 2005, starali się po jej tragicznej śmierci zachować m.in. twórcy telewizyjnej biografii Aaliyah: The Princess of R&B z 2014 r. Fabularyzowany dokument stacji Lifetime spotkał się jednak z miażdżąco negatywną oceną krytyków oraz fanów wokalistki, którzy wypunktowali mu wybielenie wątku relacji nastolatki z R. Kellym, nieumiejętnie poprowadzoną narrację, nieudany casting oraz ogólnie niską jakość całej produkcji. Kontrowersyjną realizację projektu od samego początku kontestowała rodzina, a wytwórnia nie zgodziła się na udostępnienie praw do użycia w programie oryginalnych nagrań piosenkarki. Aaliyę miała początkowo zagrać nastoletnia Zendaya, ale ostatecznie wcieliła się w nią Alexandra Shipp, znana obecnie z filmów Tick, tick... Boom! (2021), Twój Simon (2018) czy za sprawą roli Storm w ostatnich dwóch filmach z serii X-Men.

Projektem, który obecnie rozpala najwięcej fanowskich emocji, jest długo oczekiwany, pośmiertny album gwiazdy. Po szeregu kontrowersji, Unstoppable ma ostatecznie ukazać się w tym roku – oficjalnemu ogłoszeniu krążka w grudniu 2021 r. towarzyszyło wydanie singla Poison. Kawałek z gościnnym występem The Weeknd nie został jednak przyjęty ze szczególnym entuzjazmem. Część fanów krytykuje zasadność takiego przedsięwzięcia ponad 20 lat po śmierci wokalistki, wytykając wujowi artystki, Barry’emu Hankersonowi, chęć łatwego zarobku. Temperaturę sporu podgrzewa prawna batalia o dorobek gwiazdy, którą toczy z wytwórnią jej rodzina –  swoje plany Blackground Records zaczęło zdradzać w zeszłym roku, kiedy po raz pierwszy udostępniło cały katalog artystki na serwisach streamingowych. Niezależnie od tego, po której strony barykady znajdzie się większość słuchaczy, Unstoppable z pewnością będzie jednym z najszerzej komentowanych projektów 2022. Trudno powiedzieć jednak, czy w obecnej sytuacji w ogóle się ukaże.