„Folwark zwierzęcy” i „Rok 1984” w domenie publicznej. Dzieła tych twórców można już czytać za darmo05.01.2021

Z powieści George'a Orwella, książek kilku znamiennych noblistów, zakurzonej twórczości sci-fi oraz sporej liczby romansów można już korzystać bez ograniczeń.

Domena publiczna określa wspólny całej ludzkiej kulturze dorobek, z którego można czerpać bez przeszkód prawnych. Gromadzi ona wszystkie obrazy, utwory muzyczne, filmy i powieści, które straciły prawa majątkowe. Co to znaczy? W dużym skrócie, że dostęp do nich jest po prostu darmowy dla każdego i mogą one służyć dowolnym celom (o ile nie narusza to praw współautorów czy np. tłumaczy).

W większości krajów (z wyjątkiem m.in. Hiszpanii, Białorusi czy USA) dzieła przechodzą do domeny publicznej po 70 latach od śmierci twórcy. I tak w ubiegłym roku minęło 7 dekad od śmierci brytyjskiego pisarza, odpowiedzialnego za stworzenie jednych z najciekawszych powieściowych dystopii. Chodzi oczywiście o George Orwella, zagorzałego krytyka systemów totalitarnych, które opisał m.in. w Roku 1984 oraz Folwarku zwierzęcym. Ta ostatnia, która ukazała w 1946 r. miała demaskować działanie stalinizmu. W związku z minięciem przepisowego czasu od śmierci Orwella, wszystkie jego powieści, łącznie z jego poezjami, esejami i felietonami mogą być wykorzystywane w dowolny sposób i to przez każdego.

Podobnie sprawa ma się z irlandzkim laureatem Nobla, George’em Bernardem Shawem. Zapisał się on jako filozof, prozaik i twórca teatralny, a jego najbardziej znaną sztuką okazał się Pigmalion, który był przenoszony na ekran kilkanaście razy. Posłużył on również jako baza historii opowiedzianej w produkcji My Fair Lady (1964) z Audrey Hepburn. Dziś twórcy takiego filmu nie musieliby przekazywać opłat z tytułu prawa majątkowych jego rodzinie.

W poczet pisarzy, którzych twórczość stała się niedawno częścią domeny publicznej, można zaliczyć również duńskiego noblistę – Johannesa Vilhelma Jensena. Ten prozaik, poeta, a także autor kryminałów, ukrywający się pod pseudonimem Ivar Lykke, słynie głównie z powieści Upadek króla: Powieść z czasów hanzeatyckich. W swoich pracach często sympatyzował z koncepcją nadczłowieka Fryderyka Nietzschego, a w konsekwencji także z rozbudowaną germańską mitologią.

Wymienić warto także Olafa Stapledona, a także starszego brata Thomasa Manna – Heinricha. Ten pierwszy jest autorem wyjątkowej powieści sci-fi o superowczarku dorównującym inteligencją człowiekowi – Syriusz. Drugi natomiast jest znany jako autor książki Profesor Unrat, na podstawie której nakręcono Błękitnego anioła (1930) z Marleną Dietrich, co jest tylko wisienką na torcie jego twórczości. Mann przykładowo w swoim Przyjęciu w wielkim świecie przedstawia odważną koncepcję, w której wielcy finansiści przestali płacić podatki, a ich kapitał zaczął zasilać wyłącznie świat sztuki.

Niestety autorek, z których dzieł można już korzystać w ramach domeny publicznej jest znacznej mniej. Warto jednak wspomnieć Ednę St. Vincent Millay, która jako trzecia kobieta w historii sięgnęła po Nagrodę Pulitzera w kategorii poezja. Zupełnie innym gatunkiem, bo romansem, parała się niemiecka twórczyni Hedwig Courths-Mahler, której utwory (Meluzyna, Córka Szulera, Żebracza Księżniczka) przez dekady były objęte w Polsce cenzurą.