Więcej niż prawda. Filmy, o których nie wiedziałeś, że są oparte na faktach19.06.2020

Dla niewielu osób będzie odkryciem, że np. Lista Schindlera Spielberga, Pianista Polańskiego, Piękny umysł Howarda czy Jak zostać królem Hoopera zostały oparte na prawdziwych wydarzeniach. Filmy fabularne inspirowane faktami istnieją w kinie niemal od jego zarania. Bywa, że twórcy tych historii trzymają się mocno prawdy, nie pozwalając sobie na przekłamywanie faktów historycznych, jednakże znacznie częściej biorą na warsztat czyjąś biografię lub wieloznaczny incydent i kreatywnie je przerabiają, żeby uzyskać bardziej uniwersalny wydźwięk. Przedstawiamy dziesięć uznanych filmów, o których mogliście nie wiedzieć, że powstały na faktach. Wszystkie można obejrzeć bez wychodzenia z domu.

Trzy billboardy za Ebbing, Missouri (2017), reż. Martin McDonagh, vod.pl

To dość zaskakujące, że w trakcie kilkumiesięcznej kampanii Oscarowej Trzech billboardów…, która poskutkowała statuetkami dla Frances McDormand i Sama Rockwella, mówiło się tak mało o tym, że McDonagha zainspirowała rzeczywistość. Gdy Brytyjczyk podróżował 20 lat wcześniej przez południowe Stany Zjednoczone, na jednej z dróg natknął się na billboardy z pełnymi wściekłości i goryczy sloganami dotyczącymi bliżej nieokreślonego mordu w Teksasie i związanej z nim niekompetencji stróżów prawa. McDonagh nigdy nie poznał prawdy na temat tego, kto stał za „ogłoszeniami”. Resztę fabuły wymyślił, łącznie z tym, iż autorką tekstów jest zrozpaczona matka o ciętym języku. Niby nic, ale jeśli przypomnieć sobie piekło, przez które przechodzi ekranowa bohaterka, a wraz z nią widz, to „nic” robi dużą różnicę w odbiorze filmu.

Chłopcy z ferajny (1990), reż. Martin Scorsese, Netflix

Henry Hill był okropnym człowiekiem, który przez większość życia rabował, okaleczał i niszczył marzenia innych, jednak fakt, iż stał się w pewnym momencie informatorem FBI oraz pomógł wsadzić do więzienia gorszych od siebie gangsterów, sprawił, że udało mu się w dużej mierze uciec od odpowiedzialności za swoje czyny. W Chłopcach z ferajny jest jednym z protagonistów i narratorem, a większość filmu dość wiernie odtwarza jego historię. A przynajmniej jego wersję, gdyż film, podobnie jak książka Nicholasa Pileggiego, na której został oparty, bierze za podstawę zeznania Hilla. Szkoda, że Scorsese nie pokusił się o drugi film opowiadający o dalszych losach Hilla, który niedługo po premierze został usunięty z programu ochrony świadków, a na początku XXI wieku stał się niejakim celebrytą – pisał książki, udzielał wywiadów, prowadził restaurację.

Czarne bractwo. BlacKkKlansman (2018), reż. Spike Lee, Netflix

Po obejrzeniu filmu Spike’a Lee trudno uwierzyć, że opowiadana historia została zaczerpnięta z rzeczywistości. Jednak to prawda: czarnoskóry policjant Ron Stallworth infiltrował telefonicznie Ku Klux Klan i dostał się w szeregi tej organizacji, a gdy zachodziła potrzeba spotkania twarzą w twarz, wysyłał białego kolegę po fachu. Co więcej, Stallworth rzeczywiście zadzwonił do Davida Duke’a, ówczesnego Wielkiego Mistrza KKK, a ten przyspieszył procedury członkowskie. Jeśli taki scenariusz wymyśliliby scenarzyści, zostaliby zwymyślani z każdej możliwej strony za bujdy historyczne. A tak mamy kolejny doskonały dowód, że najbardziej nieprawdopodobne historie pisze samo życie. Dokonania Stallwortha z lat 70. były nieznane aż do 2006 r., gdy on sam o nich opowiedział. Lee pozostaje wierny faktom, choć tworzy mocne analogie do teraźniejszości.

Big Short (2015), reż. Adam McKay, Netflix

Kryzys finansowy z lat 2007-2008 odmienił otaczającą nas rzeczywistość, mimo że w Polsce nie odczuliśmy go tak, jak obywatele USA. Tamtejsi filmowcy opowiadali o nim na różne sposoby, od dokumentów przytłaczających ilością informacji i specjalistycznym językiem, po atrakcyjne fabuły, których rozrywkowy aspekt ustępuje w pewnym momencie gorzkiej refleksji. Big Short wyróżnia się tym, że wyjaśnia zależności ekonomiczne, które doprowadziły do kryzysu, za pomocą szalenie wizualnego języka kultury masowej. Gdy Margot Robbie leży w wannie i tłumaczy widzowi, czym są kredyty subprime, łatwo zapomnieć, że postaci grane przez Ryana Goslinga, Brada Pitta czy Steve’a Carella zostały oparte na prawdziwych ludziach. Więcej o nich można się dowiedzieć z książki Wielki szort Michaela Lewisa, na której film został w dużej mierze oparty.

Lion. Droga do domu (2016), reż. Garth Davis, Ipla

Pięcioletni hinduski chłopak odłącza się od rodziny, trafia do wielkiego miasta i krąży zagubiony po różnych jego mrocznych zaułkach. Jest zbyt mały, by wrócić do domu. Trafia ostatecznie do sierocińca, gdzie zostaje po kilku miesiącach adoptowany przez australijską parę. Przenosi się z nimi na drugi koniec świata, ale całe dorosłe życie czuje się niepełny. Aż do chwili, gdy współczesna technologia umożliwia mu dotarcie do korzeni. Złośliwi twierdzą, że zarówno film, jak i autobiograficzna książka autorstwa Saroo Brierleya, na której został oparty, są jedną wielką reklamą Google Earth. To właśnie dzięki programowi Brierley namierzył rodzinną miejscowość i mógł spotkać się po dwudziestu latach z matką. Reżysera interesowała jednak przede wszystkim droga, którą Brierley musiał przejść, by pojednać przeszłość z teraźniejszością.

Gra o wszystko (2017), reż. Aaron Sorkin, Chili

Młoda Molly Bloom była bliska kariery olimpijskiej w narciarstwie dowolnym, lecz kontuzja przekreśliła na zawsze jej sportowe marzenia. Trafiła do Los Angeles, gdzie po jakimś czasie została organizatorką ekskluzywnych gier pokerowych o wysokie stawki. Wśród jej klientów byli celebryci: Leonardo DiCaprio, Ben Affleck, Tobey Maguire. Nagle pojawiło się FBI szukające haka na rosyjską mafię. Co dalej? Obejrzyjcie film. Pamiętajcie jednak, że gdy Sorkin pisze scenariusze oparte na biografiach znanych osób – Mark Zuckerberg w Social Network, Steve Jobs w filmie Steve Jobs – nie przejmuje się za bardzo faktami. Wykorzystuje prawdziwe historie, żeby opowiedzieć o uniwersalnych kwestiach. Stąd wiele w filmie przeinaczeń, zwłaszcza w kontekście rodziny „księżniczki pokera” i chronologii zdarzeń. Ale historia bardzo prawdziwa.

Ocalony (2013), reż. Peter Berg, Cineman

Czteroosobowy oddział Navy SEAL ma namierzyć w trakcie wojny w Afganistanie talibańskiego przywódcę, który odpowiada za śmierć wielu amerykańskich żołnierzy. To, co miało być misją zwiadowczą zapowiadającą szerszą operację odwetową, przeradza się nagle w desperacką walkę o przeżycie, z której cało wychodzi jedynie Marcus Luttrell. I to właśnie na podstawie jego relacjonującej tamte wydarzenia książki Berg napisał scenariusz, a następnie nakręcił ociekające testosteronem oraz krwią obu stron kino akcji, które zaskakuje dość wyważonym podejściem do tego, kto jest dobry, a kto zły. Jako że Ocalony ukazuje odwagę oraz honor amerykańskich komandosów, w produkcję zaangażowały się Siły Zbrojne Stanów Zjednoczonych, a Luttrell i kilku byłych SEAL służyli na planie w roli konsultantów.

Midnight Express (1978), reż. Alan Parker, Netflix

Najstarszy film w naszym zestawieniu, ale mimo czterdziestki na karku wciąż potrafi przyłożyć emocjonalnie tak, że trudno się pozbierać. Opowieść o amerykańskim studencie, Billym Hayesie, który zostaje aresztowany oraz wrzucony do tureckiego więzienia za próbę przemycenia przez granicę haszyszu. W niewoli styka się z wieloma przejawami nieludzkiego traktowania ze strony strażników, próbując jednocześnie w taki czy inny sposób walczyć o wolność. Scenariusz napisał nieznany wtedy Oliver Stone, który zmienił wiele elementów z relacjonującej tamte wydarzenia książki prawdziwego Hayesa. Między innymi pod względem ukazywania tureckich strażników, którzy w filmie wyszli na gwałcicieli, sadystów i zwyrodnialców. Dlatego film otrzymał sporo krytyki, ale mimo to jest uznawany za jeden z większych klasyków lat 70.

American Hustle (2013), reż. David O. Russell, HBO GO

Podobnie jak w przypadku Czarnego bractwa, trudno uwierzyć, że ta historia miała rzeczywiście miejsce. Mamy bowiem do czynienia z wielowarstwową operacją FBI z lat 70., w ramach której agenci federalni podawali się za arabskich szejków, by złapać na gorącym uczynku oszustów i handlarzy skradzionymi dziełami sztuki. Ba, FBI weszło na potrzebę operacji we współpracę z parą międzynarodowej renomy oszustów, którzy pomogli im uwiarygodnić arabską przykrywkę. Ostatecznie pokłosiem operacji Abscam były wyroki sądowe dla skorumpowanych polityków, w tym członków Kongresu. Reżyser Russell zrobił z tej historii utrzymany w dość luźnej tonacji komediodramat o ludziach, którzy nie do końca wiedzą, co robią, jednakże ostateczny wydźwięk American Hustle nie pozostawia złudzeń, jaki miał stosunek do tych wydarzeń.

Wszystko za życie (2007), reż. Sean Penn, Netflix

Naiwny Chris McCandless kończy z wyróżnieniem prestiżowy amerykański uniwersytet, tak jak setki mu podobnych. Nie zamierza jednak żyć tak jak rówieśnicy. Odrzuca wszystkie znamiona współczesnego „życia w niewoli” – niszczy karty kredytowe i dowód tożsamości – żeby żyć w zgodzie z naturą. W trakcie podróży na Alaskę spotyka wiele przychylnych osób, które próbują bezskutecznie przekonać młodego buntownika, że nie trzeba rzucać wszystkiego, żeby żyć po swojemu. Chris musi nauczyć się na własnych błędach, że natura może i jest piękna, jednak jego miejsce jest u boku ludzi, którym na nim zależy. Nie wiemy, co dokładnie przeżył, bowiem film Penna powstał w oparciu o książkę Jona Krakauera, który dokonał własnej interpretacji decyzji podejmowanych przez McCandlessa. Nie zmienia to faktu, że obie pozycje są godne polecenia.