Piosenki są dziś smutniejsze niż kiedyś. Mówią o tym badania brytyjskich naukowców07.02.2020

Badacze wykorzystali metodę związaną ze sztuczną inteligencją – tzw. analizę sentymentu. Dzięki niej, a także przy pomocy przetwarzania języka naturalnego algorytm zbadał tekst pod kątem jego nacechowania emocjonalnego.

Sposób wykorzystuje już wiele firm, które są dzięki niemu w stanie ocenić swoje wpisy w mediach społecznościowych. Korzysta się z niego także przy kampaniach polityczych, aby sprawdzić skuteczność stosowanych komunikatów. Wachlarz zastosowań metody jest właściwie nieograniczony, lecz brytyjscy antropolodzy Alberto Acerbi i Charlotte Brand skupili się na przeanalizowaniu nastrojów panujących w tekstach najpopularniejszych piosenek na przestrzeni 50 lat. Najbardziej interesowały ich słowa wyrażające ból, smutek i nienawiść, oraz — z przeciwnego bieguna – te związane z miłością, radością i szczęściem.

W tym celu algorytm przeanalizował dwa duże zbiory danych. Pierwszy zawierał listę przebojów Billboard Hot 100: od 1965 r., kiedy na szczycie królował utwór (I Can’t Get No) Satisfaction The Rolling Stones, po 2015 r., gdy numerem jeden była piosenka Marka Ronsona Uptown Funk. Z kolei drugi zbiór koncentrował treści z ponad 150 tys. napisanych w języku angielskim utworów z serwisu Musixmatch.

Na podstawie tych danych algorytm zdołał ustalić, że użycie słów kojarzonych z negatywnymi emocjami w ciągu 50 lat wzrosło o ponad jedną trzecią. W oparciu o własne wyliczenia naukowcy przyjęli, że średnia liczba wyrazów zawartych w piosence wynosi ok. 300, a więc co roku na topowej liście Billboardu wraz z setką nowych przebojów pojawia się tym samym 30 tys. słów. W 1965 r. tylko 450 słów z nich było związanych z emocjami uznawanymi jednoznacznie za negatywne, a w 2015 r. ponad 700. Jednocześnie na przestrzeni pół wieku spadło użycie wyrażeń o pozytywnym zabarwieniu, bo w 1965 r. było ich 1750, a 50 lat później już tylko 1150. Słów związanych z pozytywnymi emocjami zawsze w ogólnym rozrachunku jest więcej – wiąże się to z panującą w ludzkim języku uniwersalną zasadą, tzw. efektem Pollyanny (to nawiązanie do skrajnie optymistycznej bohaterki powieści Eleonor H. Porter). Badacze nie zkładali więc, że ta tendencja się odwróci, ale skupili się na samym kierunku, w którym podążał trend. 

Wzrost użycia negatywnych słów i spadek pozytywnych widać na pojedynczych przykładach. Doskonałym jest użycie słów „miłość” oraz „nienawiść”. W ciągu 50 lat stosowanie pierwszego słowa spadło z 400 do 200 słów. Z kolei „nienawiść” do 1990 r. nie pojawiała się w ogóle w muzyce popularnej. Od tamtej jednak pory wśród topowych 100 piosenek Billboardu występuje od 20 do 30 razy rocznie. 

Analiza piosenek, której dokonali Alberto Acerbi i Charlotte Brand, pokrywa się z innymi badaniami, w których stosowano zupełnie inne zbiory i metodologie. Podobny spadek nastrojów w muzyce zauważono np. w opublikowanym w 2018 r. przez brytyjskie towarzystwo naukowe The Royal Society artykule, w którym przeanalizowano 500 tys. piosenek wypuszczonych w Wielkiej Brytanii w latach 1985-2015. Tam jednak nie analizowano samych tekstów, ale za pomocą algorytmów przeanalizowano cechy akustyczne utworów, takie jak tempo czy tonację. Z biegiem lat piosenki zwolniły tempo, a skale molowe, mające smutniejsze brzmienie, stały się częstsze. Dobrym sposobem na zrozumienie, jak działa ten proces, jest wysłuchanie skomponowanej w skali molowej piosenki, np. przeboju Losing My Religion zespołu R.E.M., w której skala została zmieniona na durową, opartą na radosnym brzmieniu. 

Jak twierdzą brytyjscy badacze, wpływ na widoczną zmianę charakteru piosenek może mieć zdecentralizowanie kanałów dystrybucyjnych muzyki, które niegdyś odgórnie narzucały słuchaczom konkretne wartości. W ciągu 50 lat przemysł muzyczny przeszedł od nośników analogowych skierowanych do szerokiego, anonimowego odbiorcy, do algorytmów Spotify czy Tidala, które dopasowują ofertę do indywidualnych preferencji użytkownika. Bez wątpienia także wpływ na zmianę tendencji w sferze emocjonalnej piosenek ma otwarcie społeczeństwa i akceptacja na wyrażanie negatywnych uczuć w powszechnej komunikacji.

Wyniki badania Cultural evolution of emotional expression in 50 years of song lyrics (tłum. Ewolucja kulturowa ekspresji emocjonalnej w tekstach piosenek na przestrzeni 50 lat) ukazały się w naukowym magazynie „Cambridge University Press”.