Sztuczna inteligencja wskazała, które fragmenty znanej sztuki Szekspira dopisał inny dramaturg22.11.2019

Badacze literatury wielokrotnie wątpili w tożsamość najwybitniejszego angielskiego pisarza i reformatora teatru. Zaprzeczano nawet jego istnieniu.

Henryk VIII Williama Szekspira, czyli jedna z jego ostatnich sztuk, to opowieść o pysze i dążeniu do władzy. Rozgrywa się ona pomiędzy tytułowym królem, jego żoną, Anną Boleyn, Katarzyną Aragońską i kardynałem Thomasem Wolseyem. Sztuka ma znacznie bardziej kronikarski charakter niż pozostałe teksty Szekspira. Z tego właśnie powodu autorstwo tekstu jest często przypisywane nie tylko wielkiemu twórcy, uważanemu za narodowego angielskiego poetę.

W eseju Jamesa Speddinga pt. Who wrote Shakespeare Henry VIII, który ukazał się w „Genteman’s Magazine” w 1850 r. badacz podał w wątpliwość autorstwo Szekspira. Uznał, że na kształt Henryka VIII miał także wpływ inny współczesny dramaturg – John Fletcher. Spedding swoją teorię oparł na wyraźnych stylistycznych różnicach w tekście, choćby w pisaniu skrótów. Badacz zaobserował zmienne użycie skrótów i wyrażeń, jak hath – has,  them – ‘em, you – ye, z czego pierwsze człony zdaniem Speddinga preferował Szekspir, a drugie Fletcher.

Kiedy teorie Speedinga uznano za wiarygodne, przedmiotem dyskusji stało się ustalenie autorstwa konkretnych fragmentów sztuki. Rozwiązanie tego sporu jest możliwe dopiero dziś. Z pomocą przyszedł Petr Plecháč z Akademii Nauk Republiki Czeskiej w Pradze. Zaproponował on rozwiązanie, bazujące na popularne obecnie systemie uczenia maszynowego. Do tej pory stosowano je pomyślnie wobec twórców wizualnych. W ten sposób sztuczna inteligencja mogła zrekonstruować ukryty pod innym dziełem obraz Pabla Picassa, a także potrafiła ożywić Mona Lisę Leonarda da Vinci. Rozwiązywanie zadań lingwistycznych przez AI nie cieszyło się aż do teraz wielką popularnością.

Pomysł Petra Plecháča sprawił, że można mieć pewność co do każdej linijki tekstu w Henryku VIII. Wnioski swojej szczegółowej analizy czeski badacz opublikował w magazynie wydawanym Cornell University.

– Wyniki naszych badań wskazują na różnice w autorstwie sztuki Williama Szekspira i Johna Fletchera, które zaproponował James Spedding – Plecháč wyjaśnił w rozmowie z portalem „MIT Technology Review”.

Algorytmy uczenia maszynowego potrafią rozpoznawać wzory, które mogą określać styl danego autora. Plecháč najpierw „nakarmił” program utworami Szekspira: Koriolanem, Cymbelinem, Zimową Opowieścią i Burzą. Program dzięki temu mógł przeanalizować występujące w nich wzroy lingwistyczne. Następnie analogicznie postąpiono z tekstami Fletchera, które dramaturg napisał w tym samym okresie co Szekspir, czyli w początkach XVII wieku. Algorytm przyjrzał się zatem w sztuce Valentinian, Monsieur Thomas, The Woman's Prize i Bonduca konkretnym słowom i częstotliwości ich używania, a także dominującym wzorom rytmicznym.

Ostatnim etapem prac było zaprezentowanie wyszkolonemu na bazie wszystkich tekstów algorytmowi do tej pory nieznanego mu Henryka VIII. Zadaniem sztucznej inteligencji było określenia autorstwa tej sztuki w oparciu o wcześniej zdobytą wiedzę.

Program potwierdził teorię Speddinga – Fletcher napisał niemal połowę sztuki przez długi czas uznawanej za tekst Szekspira. Badania sztucznej inteligencji okazują się jednak znacznie bardziej szczegółowe. Widać w nich jasno, że autorzy nie tylko podzielili się między sobą konkretnymi scenami, ale często jeden kończył fragment rozpoczęty przez drugiego.

Plecháč postanowił sprawdzić także wątpliwą teorię związaną z innym dramaturgiem, Philipem Massingerem, który rzekomo także miał uczestniczyć w procesie twórczym Henryka VIII. Program znalazł jednak zbyt mało dowodów w tekście, by można było rozważać udział trzeciego autora sztuki.