Mobilne kino. 10 filmów, które można obejrzeć na smartfonie13.05.2022

Na początku ustalmy jedno: w zasadzie każdy film wypada najlepiej w kinie. Nawet największy telewizor i perfekcyjne nagłośnienie nie są w stanie zastąpić obcowania z audiowizualną historią na dużym ekranie, w ciemnej sali, pośród innych ludzi. Jednak trudno nie zauważyć, że z biegiem pokoleń widzowie coraz częściej odchodzą od seansów na dużym ekranie na rzecz konsumowania treści na mniejszych i mobilnych ekranach. O ile doświadczanie kina niezależnego lub przeciwnie – Avatara czy hitów MCU będzie zawsze w takiej formie dużo uboższe, tak powstało mnóstwo produkcji, które na ekranie smartfona nie tracą aż tak dużo, jak mogłoby się wydawać. 

Mandarynka (2015), reż. Sean Baker

Zestawienie zaczynamy bodajże najbardziej oczywistym tytułem, bo jaki film nadaje się lepiej do oglądania na smartfonie niż osławiona produkcja, która została nakręcona na iPhonie (dokładniej rzecz ujmując, na trzech iPhonach 5S)? Oczywiście, że Mandarynka, opowieść o słodko-gorzkiej miejskiej odysei dwóch transpłciowych pracowniczek seksualnych, zyskuje o wiele większego wyrazu na dużym ekranie, szczególnie nietypowa paleta barwna i kompozycje myślącego „po kinowemu” Bakera, reżysera, scenarzysty, producenta, montażysty i operatora. Film tworzy jednak poczucie swoistej intymności pomiędzy widzem a postaciami, zaś ta relacja, oparta na empatii i zrozumieniu czysto ludzkich emocji i dylematów, wywiązuje się niezależnie od wielkości ekranu. W smarftonowym seansie pomaga świadomość, że w innych czasach ten kameralny, a jednak dość spektakularny komediodramat raczej by nie powstał.

Niepoczytalna (2018), reż. Steven Soderbergh

Kontynuujemy kolejną pozycją nakręconą na iPhonie (w tym wypadku 7 Plus), na dodatek przez reżysera znanego z różnych formalnych, narracyjnych i wizualnych eksperymentów. Soderbergh nie musiał kręcić filmu w ten sposób – on chciał go stworzyć tak, żeby mieć na planie większą mobilność i żeby pokusić się o większą spontaniczność w ujęciach. Była to decyzja wynikająca z jego reżyserskich poszukiwań, nie problemów budżetowych. I niezależnie od tego, czy film się podobał widzom oraz krytykom, zdecydowana większość podkreślała, że Niepoczytalna wygląda znakomicie. Kinowo. Fabuła jest stosunkowo prosta – młoda kobieta ucieka od prześladowcy, ale zostaje podstępem zamknięta w szpitalu psychiatrycznym. Jej rosnącą bezsilność potęguje fakt, iż zaczyna w pewnym momencie widzieć mężczyznę, od którego uciekała, podającego się za osobę pracującą w szpitalu. Nie możemy być jednak do końca pewni, czy to, co widzi, jest prawdą.

Polak potrzebny od zaraz (2007), reż. Ken Loach

Można (nie)śmiało stwierdzić, że w tym zestawieniu mogłoby znaleźć się kilka nowszych filmów wyreżyserowanych przez Kena Loacha, wybraliśmy jednak głośny swego czasu, zwłaszcza nad Wisłą, film o trudach emigracji zarobkowej. Brytyjczyk opowiada z empatią i demaskatorskim zacięciem o właścicielce prowizorycznej agencji pośrednictwa pracy, która zaczyna zarabiać na taniej sile roboczej napływającej z Polski. Z początku robi to trochę pod przymusem, marzy jej się bowiem awans społeczny i godne życie w przechodzącej kolejne trudne przemiany Wielkiej Brytanii. W pewnym momencie wszystkie plany rozpadają się jednak w drobny mak, a ludzie zwracają się przeciwko niej, co skłania kobietę do jeszcze większego wyrachowania. Jest w tym filmie szereg „kinowych” scen, lecz główna treść wynika z kontekstu, dialogów oraz tego, co nie zostaje nigdy na głos wypowiedziane, a co widz musi sobie z bólem serca dopowiedzieć.

Volver (2006), reż. Pedro Almodóvar

Podobnie można podejść do części filmografii Almodóvara, który opowiada swoje historie często za pomocą dość campowej stylistyki, nasyconych kolorów i swego rodzaju filmowej sztuczności, która znakomicie dopełnia postacie na ekranie. Hiszpański reżyser nakręcił w karierze kilka filmów, które aż się proszą o seanse kinowe (choćby niedawne Matki równoległe), jednakże większość sygnowanych nazwiskiem Almodóvara produkcji powinna sprawdzić się dość dobrze w warunkach smarftonowych. Wybraliśmy do tego zestawienia Volver (nagrodzony w Cannes za wyborną żeńską obsadę i scenariusz), bo to jeden z najlepiej przyswajalnych filmów Hiszpana, a jednocześnie poruszająca, oparta na dialogach i relacjach historia kobiet, które muszą trzymać się razem, żeby przetrwać życiowe trzęsienia ziemi (przeważnie wywoływane przez mężczyzn). Doskonała filmowa rozrywka niezależnie od wielkości ekranu.

Bezsenność w Seattle (1993), reż. Nora Ephron

Jesteśmy zdania, że czar klasycznych komedii romantycznych nie straciłby wiele na mniejszym ekranie, gdyż opowiadane w nich historie skupiały się na dialogach i relacjach międzyludzkich, te zaś angażują inaczej niż wysokobudżetowe hollywoodzkie spektakle. Romantyzm tych filmów rodzi się w głowie widza, jeśli ten jest w stanie uwierzyć w postaci, które ogląda. Głównymi bohaterami Bezsenności w Seattle są zranieni przez los dorośli, których łączy program radiowy i rezolutny dzieciak. Mało kto wierzył w film, którego bohaterowie spotykają się dosłownie na kilka chwil przed napisami końcowymi, a jednak Bezsenność… okazała się nie tylko przebojem kinowym, ale również ponadczasowym klasykiem. Choć autorem zdjęć do filmu Ephron był legendarny Sven Nykvist, seans na smartfonie nie wydaje się być kontrowersyjny, choćby dlatego, że każdy powód, by film przetrwał kolejne dekady w pamięci, wydaje się być dobry.

Dzień świra (2002), reż. Marek Koterski

Kończące niedługo dwadzieścia lat szalenie gorzkie arcydzieło Koterskiego zostało przez wielu zapamiętane głównie jako skarbnica zakrapianych kreatywnymi bluzgami cytatów, jednak Dzień świra to nade wszystko wyjątkowo bolesna, trafna i – co w tym wszystkim najstraszniejsze – wciąż dość aktualna refleksja na temat Polski i polskości. Przewodnikiem widza po komediowo wyolbrzymionej rzeczywistości jest niespełna pięćdziesięcioletni polonista, który żyje w świecie natręctw i rytuałów, wpadając raz za razem w konflikt z otaczającym go światem. Dzień świra potrzebuje ekranu kinowego, żeby nabrać nieco oddechu i dać widzowi odpocząć od skrajnie pesymistycznego wydźwięku, ale być może kameralność i swoista klaustrofobiczność smartfona tylko spotęgowałaby zawarte w filmie ważne przekazy. Chociażby ten o wadze inwestowania w edukację i nauczycieli, którzy dziś z jakiegoś względu mają szczątkowe zaufanie społeczne.

Pogrzebany (2010), reż. Rodrigo Cortés

Oto jeden z najlepszych przykładów szalenie wizualnego filmu (dowodem Brązowa Żaba dla autora zdjęć Eduarda Graua na Festiwalu EnergaCAMERIMAGE w 2010 r.), który nie tyle traci na ekranie mobilnym, co zyskuje nieco inny wymiar. Akcja półtoragodzinnego dramatu rozgrywa się w zakopanej pod ziemią trumnie, a „bohaterem” jest coraz bardziej zdesperowany mężczyzna, który stara się z niej jakoś wydostać. Ciemność rozświetlana jest tym, co facet miał w kieszeni, wliczając w to zapalniczkę, latarkę i telefon komórkowy, zaś widz czuje się od pierwszej do ostatniej sekundy zamknięty wraz z nim. W przestrzennej sali kinowej Pogrzebany oddziałuje na zmysły, manipuluje perspektywą, nie pozwala zapomnieć o upływie czasu. Seans Pogrzebanego na ekranie smartfona, najlepiej w nocy oraz w miarę cichym, pozbawionym zewnętrznych bodźców miejscu, mógłby stać się doświadczeniem znacznie bardziej klaustrofobicznym.

Sugar Man (2012), reż. Malik Bendjelloul

Jednymi z najlepiej przekładających się na ekrany smartfonów filmów są oczywiściedokumenty, zarówno te publicystyczne i nieco mniej wizualne, jak i te artystyczne, w których praca kamery i światło są ważnymi środkami wyrazu. U nas reprezentantem kina dokumentalnego jest swoiste muzyczne kino drogi, które opowiada o dwóch wychowanych w podzielonej apartheidem Afryce Południowej mężczyzn oraz ich niezwykłej przygodzie. Nasi bohaterowie postanawiają odkryć prawdę o losach nieznanego kulturze masowej amerykańskiego muzyka, którego piosenki pomagały im przetrwać trudy dorastania, jednakże rzeczywistość okazuje się być dziwniejsza od wszelkich legend i mitów. Nagrodzony między innymi Oscarem, piękny, smutny, odważny i zaskakujący film o uniwersalnej sile muzyki i muzyków, który ze względów budżetowych został częściowo nakręcony za pomocą iPhonowej aplikacji symulującej jakość taśmy 8mm.

Lady Bird (2017), reż. Greta Gerwig

Pełnoprawny debiut reżyserski znanej aktorki Grety Gerwig, za który była nominowana do wielu prestiżowych nagród, wliczając w to Oscara, oferuje mnóstwo momentów filmowego spełnienia, które najlepiej wypadają na dużym ekranie. W opowieściach o radościach i trudach dojrzewania jest jednak coś na tyle kameralnego i osobistego, że o wiele ważniejsze od rozmiaru ekranu staje się nastawienie oglądającego je widza. Obserwując napięte relacje nastoletniej Christine z matką, przypatrując się miłosnym wzlotom i zawodom młodej, chłonnej przygód dziewczyny, łatwo jest „wsiąknąć” w jej świat, poczuć jej troski, zrozumieć jej marzenia. Nie trzeba stawiać się na jej miejscu ani mieć podobnych życiowych doświadczeń – wystarczy odrobina empatii. Choć zatem smartfon nie jest zdecydowanie najlepszą opcją poznawania Lady Bird, jest w stanie pogłębić kameralność i osobistość filmowego doświadczenia. Wystarczy tylko odpowiednio się nastawić.

Ona (2013), reż. Spike Jonze

Na koniec zostawiliśmy bodaj najbardziej kontrowersyjny wpis całego zestawienia, bo nie da się zaprzeczyć, iż fantastycznonaukowe arcydzieło Jonzego jest filmem bardzo, bardzo wizualnym. Amerykański reżyser najpierw tworzy przyjemnie futurystyczny, jednak zupełnie rozpoznawalny świat przedstawiony, a dopiero potem zapełnia go interesującymi postaciami. Najważniejszy jest oczywiście wątek „romansu” pomiędzy samotnym mężczyzną zarabiającym na życiem pisaniem cudzych listów a sztuczną inteligencją obdarzoną wyjątkowo zmysłowym kobiecym głosem, lecz na drugim planie przewija się mnóstwo innych wartościowych postaci oraz wartych dostrzeżenia smaczków. I choć film Jonzego straciłby na ekranie smartfona część wizualnego uroku, mógłby zyskać też szereg nowych kontekstów, zarówno w sensie technologicznym, jak i percepcyjnym. Miłość i samotność w świecie zmysłowych iluzji na ekranie smartfona? Czemu nie?