Miłość, sława i indywidualizm, czyli twórcze wyzwania młodych dorosłych23.02.2021

Wątki podjęte w najnowszej, ukazującej się właśnie na polskim rynku książce irlandzkiej pisarki, skłoniły nas do wytypowania innych dzieł, których motywem przewodnim jest dorastanie, konfrontacja z własnymi marzeniami i sztuka odmieniona przez wszystkie przypadki. 

W ubiegłym roku czytelnicy nad Wisłą mogli po raz pierwszy zapoznać się z prozą Sally Rooney, Irlandki okrzykniętej przez krytyków Salingerem doby Instagrama. O Normalnych ludziach, którzy niedawno doczekali się swojego serialowego odpowiednika, pisaliśmy w kontekście tego, jak kultura reaguje na pogłębiające się napięcia klasowe. Choć w XXI wieku na próżno szukać płomiennych mezaliansów rodem z Wichrowych wzgórz albo Nad Niemnem, rozwarstwienie społeczne bynajmniej nie zniknęło. W powieści zostało sportretowane w subtelny, a zarazem pogłębiony sposób. Historia Marianne i Connella, którzy pochodzą z różnych światów, ale ich drogi mimo to w pewnym momencie się krzyżują, zaskoczyła wartką narracją i celnością socjologicznych spostrzeżeń.

Problematyki klasowości nie pomija też inna, wcześniejsza książka Rooney, która pojawiła się właśnie na polskim rynku za sprawą Wydawnictwa W.A.B. Rozmowy z przyjaciółmi zahaczają o wątek nierówności ekonomicznych, ale punkt ciężkości w prozatorskim debiucie Irlandki położono w innym miejscu. Główne bohaterki powieści, Bobbi i Frances, tworzyły wcześniej udany związek. Tuż po jego zakończeniu nie kończą jednak znajomości, a decydują się na dłuższą przyjaźń i wspólne występowanie na wieczorkach poetyckich. Wydarzeniem, które nadaje bieg całej historii, jest poznanie przez nie dziennikarki kulturalnej Melissy i jej męża, Nicka. 

Pierwsza pozycja w dorobku Rooney, która podobnie jak Normalni ludzie zostanie przeniesiona do serialowej rzeczywistości, to przede wszystkim opowieść o obezwładniającym uczuciu niemożliwym do przekucia w długoletnią, udaną relację. Pisarka kreśli gęstą sieć powiązań złożoną z namiętności, zazdrości, oczekiwań i rozczarowań, ale na jej celowniku nie znajduje się jedynie nieszczęśliwa miłość. Irlandka przygląda się nie tak wąskiej grupie świeżo upieczonych dorosłych zajmujących się sztuką, którzy przeciwstawiają się zasadom rządzącym światem i chcą żyć po swojemu – niezależnie od tego, czy oznacza to większą ekspresję twórczą, czy poliamorię albo niczym nieskrępowane dywagacje nad kształtem współczesności. W związku z premierą Rozmów z przyjaciółmi wytypowaliśmy kilka dzieł, które oscylują wokół tego, co najbardziej interesuje Rooney.

Malcolm & Marie (2021), reż. Sam Levinson 

O tym, że Sam Levinson umie portretować złożone problemy ludzi wkraczających w dorosłość, zaświadczył pierwszym sezonem Euforii, czyli głośnego serialu produkcji HBO. Główną bohaterkę, uzależnioną od narkotyków Rue Bennett, zagrała tam Zendaya, którą reżyser zaprosił do obsady najnowszego, kameralnego dramatu Malcolm & Marie. Amerykanka wcieliła się w nim w postać młodej, aspirującej aktorki. Chłopak protagonistki (John David Washington) jest chwilę po premierze własnego filmu, po której emocje jeszcze nie opadły. Czuje, że zrobił właśnie coś przełomowego i chciałby podzielić się tym z całym światem. Dziewczyna nie podziela jednak jego entuzjazmu – nie otrzymała publicznych podziękowań od swojego chłopaka, chociaż on oparł scenariusz produkcji na jej osobistych doświadczeniach. Malcolm & Marie rozgrywające się w czterech ścianach dużego, ekskluzywnego domu to nie tylko opowieść o głębokiej, ale toksycznej relacji łączącej młodych dorosłych. Levinson portretuje również niepohamowaną żądzę artystycznej ekspresji i pretendowania do bycia wizjonerem. Film znalazł się równiez w naszym zestawieniu siedmiu tytułów, w których występuje jedynie dwójka aktorów. 

I May Destroy You  (2020), twórca: Michaela Coel 

Arabella Essiedu (w tej roli Michaela Coel, która także napisała i wyreżyserowała całą produkcję) jest niepodważalną ikoną młodego pokolenia. Czytelnicy chętnie sięgają po napisane przez nią teksty w internetowych magazynach, a jej debiut literacki Chronicles of a Fed-Up Millenial nie schodzi ze szczytów list sprzedaży. Nad popularną autorką wisi właśnie nieubłagalny termin oddania kolejnej książki. Aby zrelaksować się i zebrać siły do dalszej pracy, udaje się wraz ze swoimi przyjaciółmi do Londynu, gdzie podczas imprezowej nocy zostaje brutalnie zgwałcona w toalecie. Atak na tle seksualnym zmienia jej życie i przekonania o 180 stopni. Wielu krytyków i dziennikarzy zaliczyło I May Destroy You do największych niespodzianek minionego roku. Komentatorzy zwracali uwagę na to, że Coel z powodzeniem zakreśliła pogłębione portrety psychologiczne swoich bohaterów, osadzając ich w nieustannie zmieniającej się rzeczywistości. Dwunastoodcinkowy serial pozostaje aktualny nie tylko dlatego, że koresponduje z założeniami ruchu #MeToo. Wśród jego protagonistów znajdują się przedstawiciele społeczności LGBTQ+, ale też jednostki nieśmiało marzące o artystycznej sławie.

Haruki Murakami – Norwegian Wood  (1987)

Bogaty dorobek Harukiego Murakamiego, jednego z najpopularniejszych współczesnych pisarzy żyjącących w Japonii, to kopalnia nietuzinkowych historii i bohaterów. Do najbardziej charakterystycznych postaci, jakie wykreował dalekowschodni twórca, należy Tōru Watanabe. Wokół spokojnego studenta koncentruje się akcja Norwegian Wood z 1987 roku, które ponad dwadzieścia lat później na duży ekran przeniósł wietnamski reżyser Trần Anh Hùng. Mężczyzna różni się od innych protagonistów z tego zestawienia stylem bycia – jest wyważony, trzeźwo myślący i stroni od nadmiernej ekspresji. Wspólny mianownik Tōru i innych opisanych osób pozostaje jednak jeden – większość z nich wciąż buja w obłokach, szukając dla siebie idealnego miejsca. Murakami konfrontuje Watanabe z niełatwymi doświadczeniami (samobójstwa osób z bliskiego otoczenia), ale nie epatuje zbędnym dramatyzmem. Jego proza, choć traktująca o sytuacjach granicznych, mieni się zgrabnymi metaforami i realizmem magicznym pełnym wrażliwości. 

The Souvenir (2019), reż. Joanna Hogg 

Tak jak Frances i Bobbi występowały na wieczorach poetyckich, tak Julie, wokół której koncentruje się akcja The Souvenir Joanny Hogg, studiuje w szkole filmowej i marzy o tym, żeby zostać reżyserką. Pewnego dnia w jej życiu pojawia się Anthony, wysoko postawiony mężczyzna pracujący w Biurze Spraw Zagranicznych. Różnica wieku bynajmniej nie jest dla niej przeszkodą i pragnie bliżej poznać nieznajomego. Niedługo później okazuje się jednak, że nowo poznany kochanek skrywa dużą, wiążącą tajemnicę. Doceniony na festiwalach dramat, w którym występuje Honor Swinton Byrne, Tom Burke i Tilda Swinton, stawia przed widzem nierozstrzygnięte pytania o istotę romantycznych, międzypokoleniowych fascynacji. The Souvenir zgrabnie zrywa też ze schematami kina coming-of-age, wplatając w jego charakterystyczne motywy szczyptę grozy oraz fabularne twisty. 

Dorota Kotas – Pustostany (2019)

O Dorocie Kotas, która już wkrótce zaprezentuje Cukry nakładem Wydawnictwa Cyranka, zrobiło się głośno, gdy triumfowała na zeszłorocznej gali rozdania Nagrody Literackiej Gdynia. Chociaż Pustostany to jej książkowy debiut, pisarka pokonała znacznie bardziej doświadczoną Barbarę Klicką i Wojciecha Nowickiego. Dlaczego kapituła plebiscytu postawiła akurat na nią? Jednym z kryteriów, które z pewnością zaważyło na werdykcie, był autentyzm, z jakim młoda autorka przybliżyła historię młodej warszawianki błąkającej się po tytułowych, nieużytkowanych już mieszkaniach. W jej narracji rzeczywistość przenika się z surrealistycznymi wizjami, a lęki i niepokoje towarzyszą młodzieńczym marzeniom. Każda z kilkunastu form zawartych w niepozornym zbiorze składa się na wnikliwy portret osoby, która sytuuje się na peryferiach życia społecznego, a zarazem chce spełniać się twórczo. 

Frances Ha (2012), reż. Noam Baumbach 

Frances Halladay jest nieco starsza od głównych bohaterek Rozmów z przyjaciółmi, ale w jej historii i losach postaci wykreowanych przez Sally Rooney kryje się wiele wspólnego. 27-letnia kobieta mieszka w Nowym Jorku i marzy o byciu profesjonalną tancerką, ale los nieustannie kładzie jej kłody pod nogi. Liczne castingi, na które chodzi, nie przynoszą spodziewanych rezultatów, a jej najlepsza przyjaciółka poznana na uczelni i współlokatorka, Sophie Levee, przeprowadza się do innej dzielnicy. Protagonistka znajduje się na życiowym rozdrożu i próbuje stanąć na nogi, jednak zdecydowanie nie pomaga jej w tym marzycielska dusza. Frances Ha Noama Baumbacha, które stylistycznie rozpina się gdzieś pomiędzy reminiscencjami francuskiej nowej fali a bezpretensjonalnymi produkcjami Jima Jarmuscha, skupia się na ukazaniu miejscami naiwnej, ale szczerej młodości. Duża w tym zasługa Grety Gerwig, w której aktorstwie czuć niczym nieskrępowaną lekkość.