Zaangażowany filmowy głos. Osiem produkcji poruszających ważną tematykę społeczną14.01.2021

Społeczne zaangażowanie twórców filmowych jest coraz częściej nie incydentem, a regułą. Począwszy od zwracania uwagi na dyskryminację na wielu polach, po przeciwdziałanie dezinformacji, brakowi świadomości i empatii – to coraz chętniej obierane przez twórców filmowych cele. Działalność prospołeczna światowych twórców nie zamyka się w jednym konkretnym gatunku filmowym. Produkcje społecznie zaangażowane często wychodzą poza utarte przez twórców szablony: raz widz ma szansę obejrzeć sumienną biografię, a kiedy indziej otrzymuje fabularyzowaną historię czy opowieść z reżyserską interpretacją danego zagadnienia. Prezentujemy osiem produkcji, które zabierają głos w ważnych i niezwykle aktualnych w dzisiejszej rzeczywistości tematach.

Dojrzewanie w XXI w. – Euforia, showrunner: Sam Levinson

Levinson bierze na warsztat „młodego człowieka w świecie, w którym wszystko dostępne jest na każdym kroku”, ukazując nastolatków uciekających w alkohol, narkotyki, cyberseks i przemoc. Przyszłość jest w ich oczach niepewna, żyją z dnia na dzień, borykają się z problemami, na których rozwiązanie nie mają wystarczająco siły. Postacie kreowane przez Zendayę i Hunter Schafer wspólnie szukają swojego miejsca na Ziemi, ale problemy z nałogami, seksualnością i kontaktami międzyludzkimi w żaden sposób nie pomagają im w odnalezieniu upragnionego spokoju. To serial o przetrwaniu w „młodzieńczej dżungli”, gdzie każdy jest sobie wilkiem, a brak empatii wyzwala pokłady niepożądanych emocji. Serial na razie składa się z pierwszego sezonu i dwóch odcinków specjalnych, które są ciekawym dopełnieniem, a zarazem wprowadzeniem do drugiego sezonu. W międzyczasie reżyser nakręcił film Malcolm i Marie (także z Zendayą), który swoją premierę będzie miał 5 lutego na Netfliksie.

Aktywizm, prawa mniejszości – 120 uderzeń serca, reż. Robin Campillo

Francja lat 90. Epidemia AIDS zbiera swoje żniwo, dotykając z ogromną siłą społeczności LGBT. Rząd i koncerny farmakologiczne milczą pozwalając, by choroba docierała do kolejnych osób i środowisk. Aktywiści z organizacji ACT UP (AIDS Coalition to Unleash Power) postanawiają działać. Organizują marsze, happeningi, swoiste eventy społeczne mające na celu uświadamianie obywateli. A czasu jest i będzie coraz mniej, bo choroba zaczyna zataczać coraz szersze kręgi. To film, będący hołdem dla historii i wszystkich działaczy, którzy walczyli o własną wolność i możliwość kultywowania swoich uczuć. Robin Campillo ukazuje „miłość w czasach zarazy”, gdzie jedyną szansą na przetrwanie jest bunt i epatowanie haseł propagujących zmianę zaistniałej sytuacji. Film otrzymał w 2018 r. sześć Cezarów (w tym za najlepszy film), a do dzisiaj porusza, pokazując, że prawdziwa i wartościowa sprawa potrzebuje niezłomności, a także wielkiego poświęcenia.

Siła kobiet – Ukryte działania, reż. Theodore Melfi

Na przełomie lat 50. i 60. sytuacja czarnoskórej społeczności w Ameryce zdaje się być ucieleśnieniem koszmaru. Wszechobecny rasizm i segregacja przypominają ludziom najgorsze momenty z historii, a co więcej, również i kobiety traktowane są znacznie gorzej przez „amerykańskich samców alfa”. Ukryte działania ukazują historię, która łączy oba te elementy. Trzy Afroamerykanki rozpoczynają pracę w NASA w okresie, w którym trwa kosmiczny wyścig. Rosjanie prowadzą, dlatego Stany Zjednoczone muszą przekroczyć pewne bariery, by wysłać swojego pierwszego astronautę w kosmos. Kluczem do rozwiązania problemów okażą się wspomniane bohaterki. Ukryte działania to przede wszystkim opowieść o przełamywaniu słabości, walki o swoje prawa, a także pokazywaniu, że kobieta nie powinna kojarzyć się ze słabszą płcią – women empowerment widoczny jest tutaj na każdym kroku, a ta energia wręcz wrze w kluczowych, choć miejscami patetycznych scenach. I mimo że Hollywood naciągnęło na potrzeby produkcji parę faktów, tak Ukryte działania pozostają potężnym (i przy okazji ciepłym obrazem) o przełamywaniu krzywdzących schematów myślowych.

Rasizm – Czarne bractwo. BlacKkKlansman, reż. Spike Lee

Biograficzno-kryminalny majstersztyk z 2018 roku. Reżyser po raz kolejny bierze na warsztat kwestię rasizmu w Stanach Zjednoczonych (wiele lat wcześniej nakręcił m.in. przerażające pod kątem wydźwięku Rób, co należy albo biograficznego Malcolma X). Tym razem sięga po tematykę rozpracowywania struktur Ku Klux Klanu, który na początku lat 70., na czele z niebezpiecznym Davidem Dukiem, stanowił dla czarnoskórych obywateli realne zagrożenie. Cały film lawiruje między poważnym dramatem a komedią kryminalną – Lee utrzymuje oryginalną konwencję portretując Amerykę, na którą zupełnie nie wpłynęły nauki Martina Luthera Kinga i Jamesa Baldwina z jego książki Notatki syna swego kraju. Co więcej, Lee pozwala sobie na autorski metakomentarz nawiązujący do rasizmu w Stanach Donalda Trumpa – i choć przegrał on zeszłoroczne wybory, a Joe Biden ma być nadzieją na „lepsze jutro”, tak Czarne bractwo jest filmowym symbolem korespondującym z hasłami Black Lives Matter.

Zmowa milczenia – Spotlight, reż. Tom McCarthy

Spotlight jest doskonałym przykładem tego, jak w hollywoodzki, trafiający do szerokiego odbiorcy sposób można zrobić film mówiący o tak ważnej sprawie jaką jest cancel culture, czyli współczesną formę ostracyzmu i społecznego unieważniania – w tym przypadku chodzi o oskarżenie o molestowanie, czyli pedofilski skandal w Kościele rzymskokatolickim. Tom McCarthy zaprosił takich aktorów, jak Michael Keaton, Mark Ruffalo i Rachel McAdams, by wcielili się w dziennikarzy gazety „Boston Globe”. I choć rządzi tu pewien schematyzm, tak jest to interesujące kino zaangażowane, gdzie prawda jest motorem napędowym dla całej narracji, a rzetelność, z jaką poprowadzono scenariusz, również zasługuje na pochwały. Film przypomina uwspółcześnioną wersję Wszystkich ludzi prezydenta, aczkolwiek skupia się na kompletnie innej tematyce. Warto zaznaczyć, że samo Spotlight porusza przy okazji problematykę etosu dziennikarskiego, pokazując, że i ta sfera może zostać spaczona przez zewnętrzne instytucje.

Kryzys wartości, katastrofa klimatyczna – Pierwszy reformowany, reż. Paul Schrader

Ethan Hawke gra w produkcji pastora, wcielając się przy tym w XXI-wiecznego Wertera z krwi i kości. Film Paula Schradera opowiada o skonfliktowanym (ze światem i samym sobą) Ernscie Tollerze, który powoli przestaje wierzyć w dotychczas bliskie mu wartości. Strata syna wywołuje w nim cierpienie, wiara przestaje być namacalna, a napotykane przez niego postaci ukazują mu świat w innej, o wiele ciemniejszej perspektywie. Gęsta atmosfera ukazuje jego egzystencjonalny ból istnienia. Pod wpływem spotkania ze swoim parafianinem, radykalnym aktywistą i antynatalistą, Toller zaczyna też interesować się kondycją Ziemi i środowiskiem, obnaża nadużycia religii, a przy okazji przekracza zasady moralne, kiedy seksualnie zaczyna interesować się jedną ze swoich parafianek. To film o kryzysach (życiowych, ekologicznych, duchowych), w którym to człowiek może uratować drugiego człowieka. Tematycznie Schrader nawiązuje do Dzienników wiejskiego proboszcza Roberta Bressona, tym samym klasykę filmową łącząc z nowoczesną i ważną tematyką społeczną.

Nierówności społeczne – Parasite, reż. Joon-ho Bong

Film, o którym powiedziano i napisano już wszystko, czyli Parasite w reżyserii Bong Joon-ho, który w 2020 roku otrzymał aż cztery Oscary. Bong już wcześniej w swoim Snowpiercerze sięgał po motyw klasowości, jednak to w Parasite rozwija go jeszcze bardziej. Reżyser kontrastuje w tym wielopoziomowym filmie dwie rodziny, stojące kolejno na dole i górze hierarchii społecznej. Produkcja staje się wymowną, społeczną metaforą zawiści głęboko tkwiącej w każdym z nas. Bong rewelacyjnie łączy kilka gatunków filmowych: rozpoczyna od lekkiej komedii obyczajowej, następnie przechodzi w horror, by zakończyć thrillerem psychologicznym. Co ciekawe, pierwotna wersja doczekała się czarno-białego odpowiednika – reżyser wyeliminował kolory, by nadać swojemu filmowi jeszcze więcej estetycznego mroku i uczucia stałego niepokoju.

Edukacja seksualna – Sex Education, showrunner: Laurie Nunn

Przedstawiający przygody Otisa i spółki serial stał się popkulturowym fenomenem za sprawą lekkiego klimatu i sposobu, w jaki twórcy mówią o seksie. Serial porusza ten temat w dwóch podjętych przez siebie konwencjach. Jest tu miejsce zarówno na perspektywę „młodzieńczą”, gdzie bohaterowie poznają swoją fizyczność metodą prób i błędów (z tzw. autopsji), jak i tą „dorosłą”, w której tytułowa problematyka bazuje na mniej lub bardziej udanej szkolnej edukacji. Obie te drogi spaja rodzina Milburnów: Jean (Gillian Anderson) jest znakomitą seksuolożką, zawsze chętną pomóc, choć może od czasu do czasu odrobinę wścibską. Z kolei jej syn, Otis (Asa Butterfield), żyje w niezrozumiałym dla siebie świecie – matka z takim zawodem nauczyła go całej seksualnej teorii, ale introwertyzm i nieśmiałość nie pozwalają mu w jakikolwiek sposób wykorzystać tej wiedzy. A cała szkoła wręcz przeciwnie, potrafi bawić się na całego, jednak brak jakiejkolwiek edukacji seksualnej powoduje pojawienie się czynników niepożądanych. I tu na scenę wchodzi Otis, który skutecznie pomaga kolegom i koleżankom, a przy tym uczy się czegoś o samym sobie.